Muamua na faʻalauiloaina i le 1900 i le US, i aso nei o kata fai aitalafu ua avea ma se tasi o ituaiga sili ona lauiloa o totogi mo le toʻatele.
Faatasi ai ma le siʻitia o le vaeluaga o tupe maua, o kata fai aitalafu i le tele o tausaga ua faʻaosofia ai tagata e faʻaalu tupe, o nisi taimi e aunoa ma le mafaufau i ona taunuuga.
Aemaise lava le tulaga lea i atunuu tau atia'e lea ua sili atu ona lauiloa ai kata fai aitalafu ona ua tula'i mai le vaeluagalemu ma le maualuga o le gafatia o tupe faaalu.
Mo se faataʻitaʻiga, i Initia, sa na o le 20 miliona tagata fa'aoga pepa aitalafu i le 2010, lea na vave fa'atupula'ia i le 78 miliona i le 2022. Peita'i, o lea ua i'u ai i le si'i tele o aitalafu aitalafu. I le 2022, o le aofaiga atoa o aitalafu i Initia e tusa ma le $22 piliona.
O lenei ta'iala o le a au'ili'ili ai le mafua'aga o le fa'atupula'ia o aitalafu ma va'ava'ai mo fofo e foia ai le lu'itau.
Aisea e Fa'atatau ai?
O le si'itia o tupe fa'aalu i kata fai aitalafu e le o ogatasi ma le si'itia o aitalafu i fale gaosi oloa. Ae o le nonogatupe pisinisi e le o ogatasi ma aitalafu a le tagata lava ia tuputupu aʻe, lea e faafeagai ma le masani masani i se tamaoaiga tuputupu ae.
I le taimi lava e tasi, o tupe faʻaalu pepa aitalafu, lea e faʻamaonia ai le faʻatupulaia o le faʻaogaina o tupe faʻatau, o loʻo faʻaitiitia foi.
O loʻo faʻaalia ai o aiga Initia o loʻo agai atu i le tele o aitalafu, ma faʻatupuina ai le masalosalo i le faʻaogaina o tupe faʻaalu aitalafu i totonu o le atunuʻu.
Ae aiseā ua manatu ai e leaga le aitalafu aitalafu?
O kata fai aitalafu ua manatu ose aitalafu leaga ona o le maualuga o tului, ma o le aofaiga e masani lava ona faʻaaogaina mo le faʻaaogaina, ae le o tupe faʻafaigaluega, o lona uiga e le faʻatupuina ni aseta fou e maua ai tupe.
Fa'afuaaga e Ta'ita'ia ai le Si'itia o aitalafu aitalafu
E tele mea ua mafua ai le siitia o aitalafu aitalafu aitalafu i Initia. Se'i o tatou va'ai ta'itasi:
Si'itia le Tamaoaiga ma le Si'itia o Tupe Maua
Ua maua e Initia le tuputupu aʻe tele o le tamaoaiga i nai tausaga ua tuanaʻi, lea na mafua ai le faʻateleina o tupe maua faʻaaoga ma tupe faʻaalu a tagata faʻatau.
A'o tuputupu a'e le tamaoaiga, e tele atu le malosi o tagata e fa'atau ai ma maualuga atu le malosi e nono mai ai.
O lenei tuputupu aʻe ua fesoasoani i le faʻalauteleina o le vasega ogatotonu ma faʻateleina le maua o kata fai aitalafu, ma mafua ai le faʻaaogaina o kata fai aitalafu.
Leai se malamalama tau tupe:
O le tele o tagata fa'atau Initia e le malamalama i tulaga lamatia ma atonu e le malamalama atoatoa i tuutuuga ma aiaiga, tului, po'o le toe totogiina o aitalafu e feso'ota'i ma kata fai aitalafu.
Atonu latou te le o nofouta i faasalaga e molia mo le tuai ona totogi. O le i'uga, e sili atu ona latou fa'aalu tupe ma fa'aputu ai aitalafu ma se tului tele.
Faʻateleina le Faʻatau ma Faʻaalu Faʻasalaga:
O le aganuu faʻatau a Initia ua vaʻaia le suiga agai i le faʻateleina o tupe faʻaalu i mea tau olaga, mea tau eletise, femalagaaiga, ma 'ai i fafo.
Faatasi ai ma lena, o faʻasalalauga, faʻasalalauga faʻaagafesootai, ma le manaʻo e faʻaauau pea aʻafiaga ua atili unaʻia ai amioga faʻatau.
O lenei amioga e mafai ona oʻo atu ai i le faʻaalu tele ma le faʻalagolago i kata fai aitalafu e faʻatupe ai faʻatau, e mafua ai le maualuga o aitalafu aitalafu.
Fa'afaigofie ona maua aitalafu:
O faalapotopotoga tau tupe ma kamupani fai aitalafu ua faafaigofieina mo tagata taitoatasi le mauaina o kata fai aitalafu. I nisi tulaga, latou te le manaʻomia se siaki aitalafu.
O le mea lea e faigofie ai i tagata faʻatau ona nofo aitalafu, tusa lava pe le mafai ona latou toe totogiina.
E le gata i lea, o faiga faʻatauvaʻa faʻatauvaʻa, polokalame faʻataʻitaʻiga matagofie, ma ofo na muaʻi faʻatagaina ua faʻamalosia ai tagata e talosaga mo kata fai aitalafu e aunoa ma le malamalama atoatoa i tiute e fesoʻotaʻi ma avega aitalafu.
Tului Maualuga ma Totogi:
O kata fai aitalafu e masani ona sau ma tului maualuga, aemaise lava mo aitalafu faʻasolosolo. O le averesi o tului i kata aitalafu i Initia e tusa ma le 20%.
E sili atu le maualuga lea nai lo tului i isi ituaiga o nonogatupe, e pei o nonogatupe taavale ma nonogatupe fale. E faaopoopo atu i lena, o pili tuai o totogi, pili faaletausaga, ma isi totogi e mafai foi ona vave faaputuputu, e oo atu ai i le siisii o aitalafu pe a le pulea lelei.
O lona uiga e mafai e tagata fa'atau oloa ona totogi le tele o tupe i tului pe afai latou te le toe totogiina a latou aitalafu aitalafu i le taimi.
Aafiaga o aitalafu aitalafu aitalafu i luga o aiga Initia
Faigata ma Avega tautupe:
O le siitia o aitalafu aitalafu i Initia ua mafua ai le faateleina o le atuatuvale tau tupe ma le avega mo tagata taitoatasi. O paleni fa'aaitalafu maualuga, fa'atasi ma tului maualuluga ma totogifuapauina, e mafai ona fa'atupuina ai se avega mamafa tau tupe mo i latou e umia pepa.
O lenei avega e mafai ona i'u ai i fa'afitauli i le fa'ataunu'uina o aitalafu i masina ta'itasi, e o'o atu ai i se a'afiaga leaga i le soifua manuia tau tupe ma fa'atuputeleina fa'aletonu. E iloa lea i le mea moni e faapea o loo siomia ai 12.7% o tagata fa'aoga pepa fai aitalafu e le mafai ona totogi a latou aitalafu.
Aafiaga Leaga ile Sikoa Fa'aaitalafu:
E mafai ona i ai se aafiaga le lelei o aitalafu i kata fai aitalafu e le mafai ona pulea i le sikoa sikoa a le tagata.
O le tuai ona totogi, fa'aletonu, po'o le maualuga o le fa'aogaina o aitalafu e mafai ona fa'aitiitia ai togi fa'aaitalafu, ma atili lu'itau ai mo tagata ona maua fa'aaitalafu i le lumana'i, e aofia ai nogatupe ma mokesi, ma e ono i'u ai i le maualuga o tului.
E tusa ai ma le Credit Information Bureau (India) Limited (CIBIL), o le togi i lalo ifo o le 750 e manatu o se togi maualalo ma e mafai ona faʻatapulaaina le mafai e se tagata ona maua aitalafu.
Fa'alavelave i Fa'asao ma Tupe Teufaafaigaluega:
O tagata taʻitoʻatasi o loʻo mafatia i aitalafu aitalafu aitalafu e ono tauivi e tuʻu ese tupe mo faʻalavelave faʻafuaseʻi, tupe litaea, poʻo isi avanoa faʻafaigaluega.
O mea tau tupe sa mafai ona fa'asoa mo tupe teu ma tupe fa'afaigaluega e fa'aoga e totogi ai aitalafu aitalafu.
Aafiaga Faalemafaufau ma Agafesootai:
O popolega tau tupe faifaipea, popolevale, ma le lagonaina o le lofituina i aitalafu e mafai ona afaina ai le soifua manuia o le mafaufau.
E le gata i lea, o tagata ta'ito'atasi mai aiga e maualalo tupe maua po'o i latou e utiuti alagatupe o lo'o a'afia tele i aitalafu aitalafu.
O le i'uga, o le mamafa o aitalafu maualuga tului ma le fa'atapula'aina o le mafai ona toe totogiina e mafai ona fa'alauteleina ai le va'aiga fa'ale-tamaoaiga ma fa'ateleina ai le le tutusa o tupe maua.
O le a le mea e mafai ona fai e foia ai le fa'afitauli o le aitalafu aitalafu?
-
Fatuina se Tala o le Tupe
O le fatuina o se paketi o le faavae lea o pulega lelei tau tupe. E aofia ai le siakiina o tupe maua ma tupe faʻaalu e maua ai se malamalamaga manino i le mea o loʻo faʻaalu ai tupe ma le auala e mafai ai ona faʻaleleia.
Su'e tupe maua ma tupe alu: Amata i le faamaumauina uma o punaoa o tupe maua ma faʻavasega tupe faʻaalu. E mafai ona fai ma le lima po'o le fa'aogaina o polokalame fa'atatau o tupe po'o ripoti.
Fa'ailoa vaega mo le fa'asilisiliina: Iloilo faiga fa'aalu ma fa'ailoa vaega e mafai ona fa'aititia ai tupe fa'aalu. Atonu e aofia ai le fa'aitiitiga o tupe fa'aalu fa'apitoa, e pei o le 'ai i fafo po'o fa'afiafiaga, po'o le fa'asaoina o tupe fa'aalu masani e pei o fa'atauga po'o mea fa'aoga.
Fa'amuamua le totogiina o aitalafu: Fa'asoa se vaega patino o le paketi i le totogiina o aitalafu aitalafu. E fa'amautinoa ai le fa'amalieina o aitalafu i le taimi tonu ma taofia ai le fa'aputuina o tului maualuluga ma fa'asalaga.
-
Fa'aiti'itia le Fa'aaogāina o Kata Fa'aitalafu
O le faʻaitiitia o le faʻalagolago i kata fai aitalafu o le ki lea e aloese ai mai le tele o aitalafu. O ta'iala nei e mafai ona fesoasoani ia te oe e fa'aitiitia le fa'aogaina o kata fai aitalafu:
Fa'atapula'a le fa'aogaina o kata fai aitalafu: Fa'asao le fa'aogaina o kata fai aitalafu mo fa'atauga taua ma fa'alavelave fa'afuase'i. E ala i le fa'aogaina o tinoitupe po'o pepa talatala mo fefa'atauaiga i lea aso ma lea aso, e mafai ona e aloese mai aitalafu le mana'omia ma fa'aleleia mausa fa'aalu tatau.
Fa'aaoga pepa talatupe po'o tinoitupe: Faia se taumafaiga mataalia e totogi i tupe e faigofie ona maua i se pepa talatupe pe ala i tinoitupe. O lenei mea e faʻamalosia ai le pulea o mea tau tupe ma faʻaitiitia ai le faʻaosoosoga e faʻalagolago i kata fai aitalafu mo faʻatau.
-
Totogi sili atu nai lo le maualalo
O le totogiina na'o le tau maualalo e tatau ona totogi i kata fai aitalafu e mafai ona o'o atu ai i aitalafu umi ma fa'aopoopoina tului.
Totogi sili atu nai lo le maualalo: I so'o se taimi e mafai ai, fa'amoemoe e totogi sili atu nai lo le tau maualalo e tatau ona totogi i masina ta'itasi. E ala i le totogiina atili, e faigofie ona e fa'aitiitia vave le paleni autu ma fa'aitiitia le tului e totogi.
Fa'amuamua aitalafu tului maualuga: Afai e ave paleni i luga o le tele o kata fai aitalafu, faʻamuamua le totogiina o le kata e sili ona maualuga le tului muamua. I le taimi lava e tasi, fai totogi maualalo i luga o isi kata. O lenei ta'iala e fa'aitiitia ai le tului atoa e totogi ma fesoasoani i tagata ta'ito'atasi ina ia fa'asa'oloto ai aitalafu ma sili atu ona lelei.
-
Amioga Tautupe ma Suiga Amio
O le atina'eina ma le fa'ata'ita'iina o mausa lelei tau tupe e taua tele mo le fa'afoeina o aitalafu mo se taimi umi. O nisi nei o suiga tau amio e mafai ona e fa'atinoina:
Fausia se tupe fa'afuase'i: O le fa'atuina o se tupe fa'afuase'i e maua ai se upega saogalemu tau tupe mo tupe fa'aalu fa'afuase'i. O le i ai o se tupe e faʻalagolago i ai e faʻaitiitia ai le faʻaosoosoina e faʻaaoga kata fai aitalafu i taimi o faʻalavelave faʻafuaseʻi, fesoasoani e puipuia ai aitalafu faaopoopo.
Toe iloilo i taimi uma fa'amatalaga pepa aitalafu: Toe iloilo lelei fa'amatalaga fa'aletupe fa'aletupe ta'i masina e fa'ailoa vave ai fa'aletonu, totogi e le'i fa'atagaina, po'o faiga fa'a'ole'ole. O le lipotiina ma le foia vave o faafitauli e mafai ona taofia ai nisi fa'alavelave tau tupe.
Fa'aleleia atili le tomai tau tupe: Fa'aalu lou taimi i le a'oa'oina o oe lava oe lava tupe, tu'utu'uga ma tu'utu'uga kata fai aitalafu, fa'atatauina o tului, ma ta'iala tau pulega o aitalafu. O le faitauina o tusi, mauaina o punaoa i luga o le initaneti, poʻo le auai i aʻoaʻoga e mafai ona faʻamalosia oe e fai faʻaiuga tau tupe.
iʻuga
O le faʻatalanoaina o le mataupu o aitalafu aitalafu aitalafu i Initia e manaʻomia ai le tele o auala e aofia ai aʻoaʻoga tau tupe, faʻatonuga faʻatonutonu, faʻataʻitaʻiga faʻaunegatupe faʻatatau, ma matafaioi a le tagata lava ia.
O le fa'atinoina o nei ta'iala, e mafai ai e tagata ta'ito'atasi ona pulea a latou aitalafu, e mafai e fa'alapotopotoga tau tupe ona fa'alauiloa nonogatupe fa'atatau, ma e mafai fo'i e fa'atonu ona fa'amautinoa le puipuiga o tagata fa'atau.
Tuua se tali