Merero ea Boiketlo ba Basebetsi (ESOPs) e se e tumme haholo India joalo ka mokhoa oa matšeliso a basebetsi.
ESOPs ha e fe feela basebetsi monyetla oa ho ba le seabo k'hamphaning empa hape e fana ka meputso e ka bang teng ea lichelete e amanang le katleho ea k'hamphani.
Leha ho le joalo, ho shebana le maemo a thata a lekhetho a amanang le ESOPs ho bohlokoa hore basebetsi ba ntlafatse melemo ea bona le ho boloka likoloto tsa lekhetho.
Ka ho utloisisa ho rarahana ha lekhetho la ESOP, basebetsi ba ka etsa liqeto ba e-na le tsebo mabapi le li-ESOP tsa bona le ho li sebelisa e le sesebelisoa sa bohlokoa sa ho hlahisa maruo.
Tataiso ena e felletseng e ikemiselitse ho fana ka leseli mabapi le likarolo tsa lekhetho tsa ESOP tsa India le ho fa basebetsi lintlha tsa bohlokoa tsa ho laola li-ESOP tsa bona ho fokotsa moroalo oa lekhetho le ho eketsa phaello ea bona ea lichelete ka kakaretso.
ESOP ke eng?
ESOP e emetse Employee Stock Ownership Plan. Tlas'a ESOP, basebetsi ba lumelloa ho fumana likarolo tsa khamphani ka theko e reriloeng esale pele, hangata e ka tlase ho theko ea 'maraka.
Basebetsi ba fumana likarolo tsena kapa likhetho tsa stock e le karolo ea sephutheloana sa bona sa mats'eliso kapa e le moputso oa ts'ebetso ea bona.
ESOPs ke mokhoa o tsebahalang oa matšeliso a basebetsi 'me o etselitsoe ho hokahanya lithahasello tsa basebetsi le kholo ea nako e telele le katleho ea k'hamphani.
Naheng ea India, li-ESOP li laoloa ke Molao oa Likhamphani, 2013. basebetsi ba.
Mokhoa oa ho etsa kopo ea ESOP hangata o kenyelletsa mehato e latelang:
- Khampani e tla tsebisa basebetsi ba tšoanelehang ba ESOP le lipehelo le lipehelo.
- Joale basebetsi ba tla bontša thahasello ea bona ea ho kenya letsoho ho ESOP.
- Khampani e tla fana ka liabo ho basebetsi ba tšoanelehang.
- Joale basebetsi ba tla ba le khetho ea ho sebelisa tokelo ea bona ea ho reka likarolo.
ESOP e khafisoa joang?
Li-ESOP tsa India li lefisoa lekhetho ka mekhahlelo e fapaneng, ho kenyeletsoa nako ea boikoetliso, ho fana ka chelete le thekiso ea likarolo tse rekiloeng. Phekolo ea lekhetho ea li-ESOPs e ka fapana ho latela lintlha tse joalo ka mofuta oa khamphani (e thathamisitsoeng kapa e sa ngolisoang) le nako ea ho ts'oara likarolo. Mona ke kakaretso ea litlamorao tsa lekhetho tsa ESOPs:
- Lekhetho ka nako ea Boikoetliso: Ha mosebeletsi a sebelisa li-ESOP tsa hae, phapang lipakeng tsa boleng bo botle ba 'maraka (FMV) ea dishere ka letsatsi la boikoetliso le theko ea boikoetliso (haeba e teng) e nkuoa e le chelete e hlokahalang 'me e eketsoa lekenong la mosebeletsi selemong seo sa lichelete. Perquisite ena e itšetlehile ka lekhetho la lekhetho ka litefello tsa slab tse sebetsang. Ho tloha ka selemo sa lichelete sa 2020-2021, mmuso o fetotse lipehelo, ho fa mohiruoa bolokolohi lefa lekhetho ka selemo sa ho etsa kgetho. Perquisite e ka fetisetsoa ho ba pele ho matsatsi a latelang:
- Ho felloa ke nako ea lilemo tse 5 ho tloha selemong sa kabo ea ESOPs
- Letsatsi la thekiso ea ESOPs ke mosebeletsi
- Letsatsi la ho felisoa ha mosebetsi
- Lekhetho nakong ea Vesting: Maemong a mang, ha vest ea ESOP le mohiruoa ba fumana likarolo, sena se ka baka molato oa lekhetho le pele a etsa likhetho. Haeba ho na le ketsahalo e lefisoang lekhetho ka nako ea ho fana, phapang lipakeng tsa FMV ea dishere ka letsatsi la ho fana le theko ea boikoetliso (haeba e le teng) e nkuoa e le ntho e tlamang le ho lefisoa lekhetho la lekeno ho litekanyetso tse sebetsang tsa slab.
- Lekhetho nakong ea Thekiso: Ha mosebeletsi a rekisa likabelo tse fumanoeng ka li-ESOPs, phaello kapa tahlehelo e hlahisoang e aroloa e le phaello ea nakoana kapa phaello ea nako e telele, ho latela nako ea ho ts'oara likarolo:
- Melemo ea Nako e Khutšoane ea Capital Capital: Haeba likarolo tse sa thathamisoang li tšoaretsoe likhoeli tse 24 kapa ka tlase ho letsatsi la kabo kapa boikoetliso, phaello e hlahisoang e nkuoa e le phaello ea nakoana. Tabeng ea likarolo tse thathamisitsoeng, nako ea likhoeli tse 12 kapa ka tlaase ho moo e nkoa e le phaello ea nakoana ea chelete.
- Melemo ea nako e telele ea Capital Capital: Haeba likarolo li tšoaroa nako e fetang likhoeli tse 24 ho tloha letsatsing la kabo kapa boikoetliso, phaello e hlahisoang e nkoa e le phaello ea nako e telele.
Ho na le mekhelo melaong e kaholimo ea lekhetho. Mohlala, li-ESOP tse fuoang basebetsi e le karolo ea morero oa ho reka setoko sa mohiruoa oa k'hamphani e qalang (ESPP) li ka 'na tsa lokolloa ho TDS ka chelete e kenang ka ho feletseng.
Ho feta moo, li-ESOP tse fuoang basebetsi e le karolo ea ho kopanngoa kapa ho reka li ka ba tlas'a melao e fapaneng ea lekhetho.
Ho bohlokoa ho elelloa hore li-ESOP li boetse li lefisoa makhetho a mang, joalo ka Securities Transaction Tax (STT) le Goods and Services Tax (GST) maemong a itseng.
Litlamorao tse khethehileng tsa lekhetho tsa ESOPs li ka fapana ho latela maemo a motho ka mong, mofuta oa khamphani, mofuta oa likarolo le melao ea lekhetho.
MOHLALA
- Mohlala 1: Mosebetsi o fuoa likarolo tse 100 tsa setoko tlas'a ESOP ka theko ea boikoetliso ea Rs.10 shere ka 'ngoe. Theko e nepahetseng ea 'maraka ea likarolo ka letsatsi la boikoetliso ke Rs.20 ka kakaretso. Chelete e lefisoang lekhetho ea mohiruoa e tla eketseha ka Rs.1000 (100 share * Rs.10 per share), 'me ba tla kolota lekhetho la chelete ena ka sekhahla sa bona sa lekhetho.
- Mohlala 2: Mosebeletsi ho Mohlala oa 1 o rekisa likarolo tseo a li fumaneng ka ESOP ea bona selemo kamora letsatsi la boikoetliso. Theko e nepahetseng ea 'maraka ea likarolo ka letsatsi la thekiso ke Rs.30 karolo ka 'ngoe. Chelete ea chelete ea mohiruoa e tla ba Rs.2000 (300 share * Rs.10 per share), 'me phaello ena e tla khafisoa e le phaello ea nako e telele.
U ka boloka Makhetho joang?
- Otlolla nako ea boikoetliso: Lekhetho la li-ESOPs hangata le tlameha ho lefelloa ha u sebelisa likhetho tsa hau, ho bolelang hore u tlameha ho lefa lekhetho ka phapang lipakeng tsa boleng ba 'maraka bo loketseng ba dishere ka letsatsi la boikoetliso le theko ea boikoetliso. Leha ho le joalo, o ka fokotsa lekhetho ka ho otlolla nako ea boikoetliso. Sena se bolela hore o ka ema ho sebelisa likhetho tsa hau ho fihlela o rekisa likarolo. Melemo ea capital e ke ke ea ba le ts'ebetso ea hanghang mme e hloka ho kenyelletsoa ha ho ntse ho faela litefo tsa selemo le selemo tsa lekhetho.
- Tsetela licheleteng tsa nako e telele tsa phaello ea chelete: Ha u rekisa liabo tsa ESOP tseo u li tšoereng nako e fetang selemo, u tla khafisoa ka sekhahla sa phaello ea nako e telele, eo hajoale e leng 10% (kapa 20% bakeng sa batho ba fumanang meputso e phahameng). U ka boloka chelete e eketsehileng ka ho tsetela licheleteng tsa nako e telele tsa phaello ea chelete. Lichelete tsena li tsetela matlotlong a lebelletsoeng ho ananeloa boleng ka nako e telele, 'me phaello ea chelete e tsoang matseteng ana e khafisoa ka sekhahla sa phaello ea nako e telele. Tse ling tsa likhetho tse ikhethileng e ka ba li-security tlasa karolo ea 54EE (Moeli o phahameng: 50 lakhs) ea Molao oa Lekhetho la Lekeno kapa ho tsetela ho nahanela thekiso ntlong ea bolulo u/s 54F. Leha ho le joalo, e ipapisitse le maemo a boletsoeng Karolong ea 54EE le 54F, ka ho latellana.
- Khutlisetsa phaello ea hau ea chelete hape: Haeba u khutlisetsa chelete ea hau ea chelete ka lichelete tse tšoanelehang, tse kang li-stocks, bond, kapa lichelete tse kopanetsoeng, u ka fokotsa lekhetho ho phaello ea chelete ho fihlela u rekisa thepa e tsosolositsoeng.
- Kenya letsoho morerong oa ho tlohela mosebetsi: U ka boloka chelete ea makhetho ka ho kenya letsoho morerong oa ho tlohela mosebetsi, joalo ka a 401 (k) kapa IRA. Ha o kenya letsoho morerong oa ho tlohela mosebetsi, o ka hula monehelo oa hau lekenong la hau le khafisoang. Sena se ka fokotsa sekoloto sa hau sa lekhetho mme sa u thusa ho boloka chelete ea ho tlohela mosebetsi.
- Ho Sebelisa Menyetla e Meng ea Moralo oa Lekhetho: Basebeletsi ba ka nahana ka maano a eketsehileng a moralo oa lekhetho ho fokotsa sekoloto sa bona sa lekhetho, joalo ka:
- Setsi sa tahlehelo ea Capital: Haeba mosebeletsi a bile le tahlehelo ea chelete ho tsoa matsete a mang, a ka fokotsa tahlehelo eo khahlano le phaello ea chelete e bakiloeng ke thekiso ea li-ESOPs, kahoo a fokotsa chelete e lefisoang lekhetho.
- Mpho ho Litho tsa Lelapa: Ho fetisetsa li-ESOP ho litho tsa malapa ho ka thusa ho aba phaello ea chelete har'a batho ba bangata, ho sebelisa litokollo tsa bona tsa lekhetho le ho fokotsa sekoloto se akaretsang sa lekhetho.
- Matsete a Ho Pholosa Lekhetho: Ho tsetela lisebelisoa tsa ho boloka lekhetho joalo ka Equity Linked Saving Schemes (ELSS) kapa National Pension Scheme (NPS) e ka thusa ho fokotsa lekeno le khafisoang le ho fokotsa sekoloto sa lekhetho meputsong ea ESOP.
MOLEMO:
Ha re re u filoe likarolo tse 100 tsa ESOP ka theko ea boikoetliso ea $10 kabelo ka 'ngoe. Theko e nepahetseng ea 'maraka ea likarolo ka letsatsi la boikoetliso ke $20 ka kabelo.
Haeba hang-hang u sebelisa likhetho tsa hau mme u rekisa likarolo, u tla tlameha ho lefa $ 1,000 ka lekhetho (phapang pakeng tsa boleng bo nepahetseng ba 'maraka oa likarolo le theko ea boikoetliso).
Leha ho le joalo, haeba u otlolla nako ea boikoetliso 'me u rekisa likarolo ka mor'a hore li ananele boleng, u ka fokotsa lekhetho ho phaello ea chelete.
Haeba u rekisa likarolo ka mor'a selemo, u tla tlameha ho lefa $200 ka lekhetho (the capital fumana lekhetho ka phaello ea $ 1,000). 'Me haeba u khutlisetsa phaello ea chelete, u ka fokotsa lekhetho ho phaello ea chelete le ho feta.
fihlela qeto e
Ho utloisisa likarolo tsa lekhetho tsa ESOPs le ho kenya ts'ebetsong maqheka a sebetsang ke ntho ea bohlokoa bakeng sa basebetsi ba India ho sebelisa melemo ea bona ea ESOP hamolemo ha ba ntse ba fokotsa litlamo tsa bona tsa lekhetho.
Ka ho shebana le mathata a makhetho a ESOP, basebetsi ba ka notlolla bokhoni ba 'nete ba merero ena e le lisebelisoa tsa bohlokoa tsa tlhahiso ea leruo le kholo ea nako e telele ea lichelete.
Leha ho le joalo, ke habohlokoa ho hopola hore melao le litaelo tsa lekhetho li ka fetoha, ’me maemo a batho ka bomong a ka ’na a fapana.
Ka hona, ho khothaletsoa haholo ho buisana le moeletsi oa lekhetho ea tšoanelehang kapa setsebi ho etsa bonnete ba hore ho lateloa melao ea morao-rao ea lekhetho le ho hlophisa maano a moralo oa lekhetho ho latela maemo a itseng a motho.
Leave a Reply