E le aoga le faletupe i tupe faaune!
Ou te mautinoa na e faʻalogo i lenei faʻamatalaga. E oo lava i le aufaipisinisi sili e pei o Prof. Hyman Minsky e talanoa e uiga i le faiga o galuega a faletupe ma taʻu manino mai e le faʻatagaina e Faletupe ni tupe. E foliga le mautonu, sa'o?
E tusa ai ma tusi aʻoga masani i faʻamatalaga tau tamaoaiga, o faletupe o loʻo faʻatusalia o ni faufautua tau tupe o latou galuega autu o le faʻafesoʻotaʻi o tagata nono mai i le au teu tupe.
I ni upu faigofie, o faletupe ua na o ni tagata faufautua e mafai ona mafaufauina i le tamaoaiga o aso nei.
O le faagasologa atoa o teugatupe e fa'ata'amilo i se fa'aputuga o tupe e aofia ai se tagata o lo'o maua tupe e totogi i luga atu o mana'oga masani o le fa'aaogaina, na te teuina le tupe fa'aopoopo i se faletupe fa'amautu. E ta'ua lea o le faatanoa o tupe.
Faatasi ai ma nei tupe, o loʻo tuʻuina atu e le faletupe ia i latou o latou tupe maua e pa'ū i lalo ole manaʻoga masani. O lea la, o faletupe e galulue i luga o se faiga faʻaagaga faʻaagaaga, lea e faʻaalu ai e faletupe le sili atu nai lo le tupe teu.
Ae a pe a ou fai atu e tele atu tupe e maua e faletupe pe a latou nono mai?
Ioe, o se fa'atuputeleina tupe lea e fa'ateleina ai le taamilosaga tau tupe.
A talanoa i le faauneina o tupe, o le asō o loo tatou talanoaina ai pe faapefea ona galue le faletupe tutotonu pe a le nono mai se tupe.
O lea, seʻi o tatou amata!
E fa'afefea ona galue le Faletupe?
O lo'o manino mai i luga o le mafai e le faletupe tutotonu ona fa'aaitalafu e fa'alagolago atoa i le tele o tupe teu a tagata fa'atau. Ma ina ia faʻaleleia le faʻatapulaʻaina o nonogatupe, e manaʻomia e faletupe le faʻatosinaina o tagata faʻatau mo tupe teu fou.
Faatasi ai ma lenei, e faigofie lava ona fai atu o tupe teu e faia ai nonogatupe.
O le faiga o nonogatupe a le faletupe o loʻo galue i luga o le manatu e faʻateleina tupe, lea e galue faʻatasi ma teugatupe faʻaagaaga fractional. I'inei, na'o se vaega o le tupe teu e mana'omia ona teu i tinoitupe pe teu i le teugatupe a le faletupe faapisinisi i le faletupe tutotonu.
O lea aofaiga e fuafua lava i manaoga faaleoleo, o lona aofaiga o le tupe faaagaga e manatu o le tele o tupe faaagaaga e mafai ona faaune atu ai le faletupe.
O le mea lea, afai e faʻamaonia le faʻaagaga o le 10% ma lona faʻateleina e sefulu, e mafai e faletupe ona faʻasefulu taimi sili atu nai lo tupe faʻaagaaga.
O le isi itu e aafia ai le mafai ona faaunetupe a le faletupe, o faiga faavae tau tupe a le faletupe tutotonu, lea e faamautu ai le faaiuga i le siitia pe faaitiitia o tau faaleoleo. Peita'i, ona o le fa'atonuga o faiga fa'avae tau tupe ma le fa'atapula'aina o le fa'asili o tupe fa'aagaaga, na'o le isi auala mo faletupe e fa'ateleina ai a latou fa'aunegatupe o le fa'amautu lea o tupe teu fou.
Ma e pei ona tatou iloa, o nonogatupe e faia i tupe teu, o lona uiga e manaʻomia e faletupe tupe a tagata faʻatau e faʻaauau ai nonogatupe.
Taiala mo nonogatupe a le Faletupe
I upu faigofie, o faletupe e matele atu e maua ni tupe sili atu pe a latou nono atu, lea e faʻalauteleina ai le taamilosaga tau tupe.
O faletupe ua iloa e iai le aia tatau e tuʻuina atu ai nonogatupe e tuʻuina atu e le malo e aunoa ma le faʻamautinoaina o tupe teu i le taimi muamua. Ole aofaiga ole nonogatupe a faletupe e fuafua ile tulafono faatonutonu ma faiga faavae a le faletupe tutotonu.
Ae ui i lea, o loʻo faʻatonuina foi e le faletupe tutotonu faletupe faʻapisinisi e taofi se aofaiga o tupe faavae, e mafai ona avea ma tinoitupe poʻo soʻo se mea e mafai ona vave faʻatau atu e tusa ai ma le nonogatupe na tuʻuina atu muamua.
Tupe Fausia e Faletupe
O le fuafuaga fa'ameaalofa a faletupe ua lauiloa mo le fa'atupuina o tupe, lea e mafua mai i mea e lua. O mea nei:
Fa'alua Ulufale Tausitusi
I lenei metotia, ina ia fatuina ni aseta fou, e manaʻomia e le faletupe le fausiaina o se noataga tutusa. Ua avea lea ma tupe teu fou i le faletupe na faia e le nonogatupe fou.
Mo se faʻataʻitaʻiga, faʻapea o se faletupe e tuʻuina atu le Rs.100 i ana tagata faʻatau, ona ia faia lea o se aseta fou nonogatupe e tusa ma le INR 100, o le tupe teu fou.
Fua ma le faauigaina o tupe
E lua ituaiga tupe:
- Tupe faavae: Fausia e le Faletupe Tutotonu (tupe fa'aagaga ma faletupe).
- Tupe lautele: Fausia e le Vaega Tumaoti, lea e faitaulia i fua fa'atatau o tupe.
O le vaega tele o tupe o loʻo faʻaaogaina e tagata i aso taʻitasi o tupe lautele. Mo se fa'ata'ita'iga, a tu'u sa'o mai e le kamupanī lou totogi i lau teugatupe i le faletupe, o se tupe lautele. E faapena foi, a e totogia soo se mokesi, o le tupe lautele. O le tupe e fa'atatau i tupe faavae na'o oe o se faletupe.
E ese mai i faletupe, pepa aitalafu e tu'uina atu fo'i e iuni nogatupe ma fa'atupu ni pa'aga fa'aunegatupe-teuga. Ae ui i lea, latou te fatuina naʻo le "aitalafu," ae le o le "tupe," aua o latou tupe teu e le o faitauina i le M1 (tupe vaapiapi ma le tele o tupe mama ma faigofie i fefaʻatauaiga). Ae ui i lea, e mafai e tagata faʻatau ona faʻaogaina le aitalafu mo le faʻatauina aʻo faʻatusaina tupe.
Mea faigaluega Faiga Fa'avae Tupe a le Faletupe Tutotonu
Ole malosi ole nonogatupe a faletupe e faalagolago ile faiga faavae tau tupe a faletupe. E tele lava meafaigaluega e fa o faiga fa'avae tau tupe a le Faletupe Tutotonu. O mea nei:
Manaoga Faasao
E faasino i le aofaiga o tupe e tatau ona teu e faletupe. O lo'o teuina i totonu o vaults po'o teugatupe fa'apisinisi i le faletupe tutotonu. O le maualalo o mana'oga fa'aagaga o lo'o fa'ailoa mai ai le tele o fa'aunegatupe e faletupe, ua ta'ua o le expansionary monetary policy, aua e maua ai aitalafu.
A'o le maualuga o le fa'aagaaga o lo'o fa'ailoa mai ai le fa'aitiitia o tupe o lo'o tu'uina atu e faletupe, e ta'ua o le contractionary monetary policy. Ua atili ai ona faigata i faletupe laiti ona ua le lava a latou tupe faaagaga e faaune atu ai. O le mea lea e aloese ai faletupe tutotonu i faletupe laiti o loʻo i ai faʻaagaaga manaʻoga.
Tatala Galuega Maketi
O le isi meafaigaluega o le Open Market Operations, lea e faʻatatau i le faʻatauina ma le faʻatau atu o faamalumaluga a le malo e le faletupe tutotonu. O lenei fesuiaiga e faia i le va o faletupe tutotonu ma faletupe tumaoti.
Pe a fa'atau e le faletupe tutotonu ia fa'amalumaluga a le malo, e fa'atupula'ia le aofa'i fa'aagaaga o faletupe, lea e fa'alautele ai le fa'agata o nonogatupe a faletupe. Ma a latou faʻatau atu le puipuiga, e faʻaopoopo i faletupe ' paleni pepa, ma mafua ai le fa'aitiitia o tupe o lo'o umia. O le mea lea, e faʻaitiitia le faʻatapulaʻaina o nonogatupe.
O lea la, o faletupe tutotonu e faʻatau faʻamalumaluga e fai ai se faiga faʻavae tupe faʻalautele ma faʻatau atu tutusa e faʻatino ai se faiga faʻavae tau tupe.
Ma o iina e sau ai le faʻagaioiga o maketi tatala, lea e faʻatautaia ai e le Federal Reserves le fua faatatau o tupe faʻaalu. Fed tupe o le aofaʻi lea na nono mai e le faletupe autu mai se isi faletupe ma tupe sili atu.
O le tului e toe totogi atu ai o le fua faatatau o tupe fafaga. O i'ina e fa'aaogaina ai le Open Market Operations e ala i le fa'atupuina o se avanoa mo faletupe e fa'ataunu'u ai le latou fa'amoemoe.
Totogi faʻatau
E faasino lea i le fua faatatau lea e ofo atu ai e le faletupe tutotonu tupe i faletupe a le au paia i le faamalama o le tau. E masani lava ona maualuga atu nai lo le fua faatatau o tupe a le fed, lea e faʻaalia ai o le tau faʻaitiitiga e faʻaaogaina pe a le mafai e faletupe ona nono tupe mai isi faletupe.
Faatasi ai ma lenei faʻamalama faʻaitiitiga, o loʻo faʻapipiʻi mai le faʻailoga!
A fa'aogaina e so'o se faletupe le fa'amalama fa'aitiitiga, e manatu o lo'o i ai i fa'afitauli tau tupe i le va'aiga a le aufaipisinisi tau tupe.
Tului i Fa'asao
O tului i luga o tupe faʻaagaga na faia ina ua maeʻa le faʻafitauli tau tupe o le 2008. E totogi e le Faletupe o Egelani, Federal Reserve, ma le Faletupe Tutotonu a Europa se aofaʻi o tului pe a taofia e faletupe tupe faʻaalu.
E fa'aitiitia le fua fa'atatau pe'ā mana'o le Fed e fa'aaitalafu atili atu faletupe ae fa'apena fo'i pe a mana'o le faletupe e fa'aitiitia. O lenei meafaigaluega e sau foi i le ausia o le sini o tupe fafaga.
E fa'afefea ona fa'aogaina meafaigaluega mo Faiga Fa'avae Tupe?
O le galuega autu a le faletupe tutotonu o faiga faavae tau tupe o le faateleina ma le faaitiitia o le aofaiga o tupe. E faasino i le aofaiga atoa o tupe faavae e avanoa mo le teu faafaigaluegaina ma faaune atu. E aofia ai ma tupe ma aitalafu o loʻo faʻaaogaina e le tagata faʻatau.
O nei meafaigaluega e sili atu nai lo le sapalai o tupe, lea e taʻua o M1 ma M2. O le faailoga muamua o loʻo faʻaalia ai tupe ma siaki tupe, ae o le faʻailoga e faʻatatau i tupe maketi tupe, teu tupe, ma CD.
Galuega a Faletupe i taimi moni
I aso nei, o tupe e masani lava ona fai i le tulaga o tupe teu nai lo le faia e tagata teu tupe o loʻo tuʻuina atu i faletupe e taofi a latou tupe. A fa'alautele e faletupe a latou aitalafu, e faia ni tupe teu.
I le faaunegatupe o tupe, e faia e faletupe ni faamaumauga iloga se lua - tasi i le itu o aseta ae o le isi i le itu o noataga - i luga o le paleni. O le nonogatupe e galue o se aseta mo faletupe ma, o lea, e fausia ai ni tupe teu fou, lea e avea o se noataga i le umiaina e tagata faatau.
Afai la o le tulaga lena, ona fai lea e faletupe tumaoti ni tupe, lea e feteenai ma le aia tatau ma le matafaioi a le Faletupe Tutotonu i le faia o lea mea. O le mea moni e le mafai e faletupe ona faia ni tupe e aunoa ma le auai o le faletupe tutotonu, lea e galue ai le faateleina ma le faaitiitia o manaoga faaleoleo.
O aiaiga fa'aagaaga e le mafai ona avea ma fa'atapula'aina o le mafai e faletupe ona fa'aaitalafu, lea e le fa'aitiitia ai le tafe mai o tupe. O lea la, e nono atu tupe a le faletupe ona su’e lea o le faaagaga moomia latou te manaomia mulimuli ane.
iʻuga
E le nono atu faletupe; latou te faia tupe ex nihilo i le faaunegatupe.
E na'o latou fa'aaunoa atu tupe fa'aagaga na faia e le Faletupe Tutotonu i le tasi ma le isi. Ole fa'aagaaga ma le fa'amalieina o mana'oga e fa'amautinoa ai e fa'amalie e faletupe le fa'aui i tua o tupe teu fa'atau.
E le gata i lea, o Fa'amoemoega o Tupe Maua o se tasi lea o tapula'a ta'uta'ua i le mafai gafatia e faletupe. E iai le malosi o faletupe e nonō ai tupe muamua ona suʻe lea o tupe faaagaga e ufiufi ai. Mo lenei mea, latou te taumafai e faatosina mai tagata fou e faʻamautinoa tupe teu.
O le mea lea, e le manaʻomia e Faletupe ni tupe a tagata faʻatau, ma e sili atu le taugofie mo i latou e taofi au tupe teu nai lo isi faletupe.
Tuua se tali