Kaha e sentsoe ke likhohola, ho phahama ha theko ea lintho, ho se tsitse ha lipolotiki le tsamaiso e mpe ea moruo, Pakistan e mothating oa ho fetoha Lebitla le leng hape la Moruo la Asia Boroa.
Ho tloha ka 2022, Pakistan e na le mokoloto oa PKR 59.7 trillion, e leng ntho e makatsang. 89.2% ea Moruo oohle oa Pakistan.
Mathata a Moruo oa Pakistan ha se ntho e ncha, 'me ho tloha ka lilemo tse 75 tsa boipuso, e bile le mathata a mangata a moruo. IMF feela e fane ka beile Pakistan ka makhetlo a 13 lilemong tse 35 tse fetileng, 'me lipalo le tsona li tla eketseha le nakong e tlang.
Leha ho le joalo, lilemong tse 'maloa tse fetileng, mabaka a tlhaho a eketsehile mme a baka ho phahama ha maemo a moruo a Pakistan.
Mohlala, ho bile le keketseho ea 25% mokolotong o akaretsang ho tloha selemong se fetileng. Ha sekoloto sa kantle ho naha sa Pakistan se nyoloha ka mokhoa o tšosang ka 35% ka selemo se le seng.
Ka hona, sengoloa sena se ne se tla sekaseka haholo taolo e mpe ea moruo ea Pakistan lilemong tsa morao tjena le hore na lintlha tse 'maloa hammoho li bakile moruo oa eona ho putlama ho putlama.
Lisosa
Hoa utloahala ho utloisisa hore litaba tsa moruo oa Pakistan ha se ntho ea morao-rao empa e bile sehlohlolo sa maano a mabe a moruo, merusu ea lipolotiki, bokhukhuni, motheo, bobolu ba tlhaho, le taolo ea sesole ho theosa le lilemo tse fetohileng bomo e kholo ea lehloa. Eo, haeba e phatloha, e ke ke ea ama naha feela empa le lefats'e.
Empa hobaneng?
Ho se tsitse ha Lipolotiki
Ha ho mmuso o le mong nalaneng ea Pakistan o qetileng nako ea ona ka botlalo, e leng se bontšang hore ho hloka botsitso lipolotiking e bile ntho e atileng naheng ena. Sena se ile sa lebisa tlhokofatsong ea nts'etsopele le moralo oa moruo oa naha hape.
Boemo ba morao-rao ba ho lelekoa ha Imran Khan bo amana ka kotloloho le moetlo oa lipolotiki oa naha le ka moo mmuso o nkang liqeto.
jwalo ka lipolotiking ea Pakistan haholo-holo e pota-potile India 'me mebuso e feto-fetoha, e etsa liqeto tse sa itšetleheng ka mabaka a hlakileng a moruo empa li vouta lipolotiking tsa banka. Qetellong sena se nyolla menyetla ea ho theha leano la nako e telele la lichelete ho laola mokoloto oa likoloto le ho boloka kholo e tsitsitseng ea moruo.
Ka hona, Pakistan ke mohlala oa libuka oa kamoo ho se tsitse ha lipolotiki ho nang le monyetla oa ho senya kholo ea naha.
Bofandamenthale ba Bolumeli
Ha ho hlahlobisisoa nalane, ho ka hlokomeloa hore moetlo oa tlhaho oa Pakistan oa motheo oa bolumeli ha oa ka oa o lumella ho roba mahlaahlela a meetlo ea khale le ho kenya sebopeho sa Motse-moholo oa sejoale-joale.
Bofandamenthale bo tšoanang bo ntse bo sebelisoa hape ke Imran Khan le Mokha oa hae, Tehreek-e-Insaaf, ho theha likarohano, tseo mohlomong e ka bang sepekere sa ho qetela lekeseng ho qala ntoa ea lehae ka har'a naha.
Ka lebaka leo, Sesole se ne se tla nka tsamaiso, 'me batho ba limilione ba tla ameha ka lebaka la pefo, tlala le bokhukhuni.
Ha lihlopha tsa likhukhuni tsa lehae tse kang Tehreek-e-Taliban li se li tseka matla Pakistan, ntoa ea lehae e ne e ke ke ea e-ba lehlakoreng le le leng kapa a mabeli empa a mangata. Sena se tla mpefatsoa le ho feta ke lihlopha tsa Tokoloho tsa Balochistan le Khyber-Pakhtunkhawa tse batlang ho itokolla naheng ka botlalo.
Ho ka bonahala ho sa khonehe. Leha ho le joalo, liketsahalo tsa morao-rao, tse akarelletsang likhohola tse libakeng tsena, pefo e sa khaotseng ea Sesole, le libomo tse sa khaotseng tsa lihlopha tsa marabele, li bolela taba e fapaneng.
Ha re khutlela moruong, moruo o ne o tla sebetsa joang ha ho ne ho se na naha?
Lipolotiki tsa Litokollo le Lithuso
Lipolotiki tsa mahala li kentse khatello e eketsehileng letlotlong la mmuso. Lithuso tse Phahameng ka ho Fetisisa li tlisitse tsietsi e kholo 'musong oa hajoale mabapi le hore na ho bolokoe botumo har'a baahi kapa ho felisa litokollo tsa mahala ho fokotsa khatello moruong.
Joale, see se sebetsa joang?
'Muso o ntseng o le teng o fana ka lithuso tse ngata haholo 'me o nka sekoloto sa kantle ho etsa likhetho tsa sechaba. Ha 'muso o mocha o tla, o se o ntse o e-na le bothata bo boholo ba likoloto. Empa ho boloka botumo bo botle, ba ke ke ba tlosa lithuso tsa lichelete, kahoo ba nka likalimo tse eketsehileng ho tsamaisa mabili a moruo o mafome le ho qoba koluoa ea moruo hajoale.
Mme loop e ntse e tsoela pele….
Ka lebaka leo, mokoloto oa kantle oa Pakistan, ntle le China, o se o fihlile ho $ 65 bilione, 'me chelete e oelang e le cheri e holimo.
Ua bona, mokoloto ha o sebelisoe molemong oa kholo ea moruo, empa e le pilisi e thusang ho hula moruo ka tsela e itseng. Mme leo ke lebaka le leng la ho putlama ha moruo, esita le ka keketseho ea likalimo.
Tšitiso ea Sesole
Kaha bolaoli bo felletseng bo matsohong a Setheo sa Sesole, liqeto tse kholo ha lia theoa holima litlhoko tsa baahi empa li thehiloe sesoleng. Sena se bonahala ho tloha kabong e phahameng ea lihlooho tsa lichelete ho ea sesoleng (17.5%).
Ebile, liperesente kaofela tsa litšenyehelo tsa sesole le puseletso ea mekoloto (29.5%) bakeng sa tekanyetso ea 2022-23 ke ntho e makatsang. 47% ea kakaretso ea tekanyetso.
Ho bolela hore hoo e ka bang halofo ea Budget expenditure e abeloa ho bonahala eka ha e na letho haeba re e sekaseka ka mokhoa o hlakileng oa moruo.
Chelete e 'ngoe ea bohlokoa e kenngoa moruong ka ho toba ka lithuso le li-freebies, e leng sesosa se seng sa ho tšoenyeha.
China
Kaha hangata ho qosoa ka hore leano la China Debt trap e bile sesosa sa boemo ba Pakistan ha joale, re tlameha ho sheba ka botebo taba ena le ho utloisisa hore China ke eona feela sesosa sa bophelo bo botle ba moruo oa naha ena.
Hobane'ng?
China e khothalelitse kalimo e fetelletseng ka sekhahla sa tsoala e phahameng haholo bakeng sa ho aha China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) tlasa projeke ea eona ea BRI. Tlas'a BRI, kakaretso ea merero e 26, ho kenyeletsoa matamo, litsela, marokho le Gwadar Port, e ntse e hahuoa ke lik'hamphani le basebetsi ba China ho potoloha le naha.
Hoa thahasellisa hore kaha ha ho na lik'hamphani kapa baahi ba Pakistani ba hiriloeng ka kotloloho, chelete e khutlela Chaena, 'me ha ho letho le molemo mabapi le mosebetsi kapa melemo e amanang le eona e etsahalang ho baahi ba Pakistani. Ho e-na le hoo, merero e bakile mahlomola a maholo ho batho ba phelang haufi le merero ena.
Ka hona, morero oa Chaena oa Belt and Road o bonahala o hlōlehile, kaha merero e meholo e tlas'a BRI ha e e-s'o khone ho hlahisa chelete kapa ho phethoa ka nako joalokaha ho ne ho lebelletsoe.
Ho feta moo, kaha likalimo li nkuoa ka sekhahla sa tsoala e holimo haholo ha ho bapisoa le maemo a lefats'e, litefiso tsa kantle ho naha tsa Pakistan le tsona li nyolohile. Hona joale Pakistan e nka likalimo ka litheko tse phahameng tsa khoebo ho lefa mekoloto e fetileng.
Loop e 'ngoe e ntse e tsoela pele….
Taba e 'ngoe e amanang le eona ke phapang ea tsoelopele ea moruo ho phatlalla le libaka. Heart Of Pakistan, haholo-holo sebaka sa Punjab le Sindh, e tsoetse pele haholo ha e bapisoa le Balochistan le KPK.
Hobane'ng?
Bofandamenthale ba bolumeli le khethollo li theotse batho ba libaka tsena, tseo haholo-holo li nang le metse ea Ahmediya le Pashtun, hore e be baahi ba boemo ba bobeli naheng ea habo bona.
Tšireletseho le Bokhukhuni
Ha ho ntse ho ameha matsete a tsoang kantle ho naha, ho se tsitse ha lipolotiki le ho putlama ha tšireletso ke ntho e nyahamisang ka ho fetisisa hore babeeletsi ba kantle ho naha ba tsetele ka har'a naha. Ntle le moo, boikutlo ba Pakistan ba ho hlohlelletsa ntoa India bo bakile libilione tsa lidolara ho hoholoa ke metsi.
Ntho e 'ngoe e nyahamisang ke litlhaselo tse etsahalang khafetsa ho baahi ba tsoang kantle ho naha. Sena se ka tiisoa ke litlhaselo tsa morao-rao tsa likhukhuni ho Machaena le Sechaba sa Sri Lanka.
Ho feta moo, ka bofutsana bo ntseng bo eketseha, Pakistan, e seng e ntse e le feme ea Likhukhuni, e ka 'na ea theha lihlopha tsa likhukhuni tse nang le batho ba bangata ba se nang letho leo ba ka lahleheloang ke lona. E tla boela e etse hore mekhatlo e teng e be matla, eo ho eona ISIS-Khorasan e leng eona ntho e ka sehloohong e amehang sebakeng sohle.
Ha Pakistan e le lethathamong la bohlooho la FATF, sebaka sa matsete a kantle ho naha se mpefetse le ho feta.
Chelete e Shoang
Pakistani Rupee e theohile mahala 'me e ntse e fofa ka boleng ba 220 ha e bapisoa le Dolara US. Ka lebaka leo, Pakistani Rupee e fetohile chelete e sebetsang hampe ka ho fetisisa Asia Boroa, ka ho oa hoo e ka bang 16.5% ka June feela.
Boemo bo mpefetse le ho feta ka lebaka la inflation e phahameng lefatšeng ka bophara. Pakistan, inflation e fihlile ho 300% ka lebaka la likhohola le maemo a IMF. Mme haeba, joalo ka ha ho bonahala, moruo oa lefatše o putlama, Pakistan e ke ke ea ba le moea o mongata oo o ka o hemang.
Joale, ho khutlela potsong ea mantlha ea hore na hobaneng ho hloleha ha Pakistan ho tla ama lefatše le India. Pakistan ho ba naha e matla a Nyutlelie e etsa hore e be kholo haholo hore e ka hloleha. Haeba libetsa tsa Nyutlelie li ka oela matsohong a Likhukhuni, lefatše le ka 'na la ba le tšenyo e ke keng ea lokisoa.
Sebaka sa hona joale
Pakistan e 'nile ea hlokofatsoa ke moroallo o moholo ho tloha ka 2010, o bakileng inflation le Rupee ea Pakistani ho ba le keketseho e kholo. Mmuso o hakantse Tahlehelo ea liranta tse libilione tse 40 ka lebaka la likhohola, ’me litšenyehelo li ka ’na tsa eketseha le ho feta. Batho, ba seng ba ntse ba hlokofatsoa ke ho mathata a moruo, joale li imetsoe ke likhohola le ho phahama ha theko ea lintho.
Mabapi le lichelete tsa lichelete tsa kantle ho naha. Pakistan e na le lipolokelo tsa boleng ba lidolara tse libilione tse peli feela, tse sa khoneng ho lefa bakeng sa libeke tse 2 tsa ho tsoa kantle ho naha. Bothata bo boetse bo bonahala ho tsoa ho Balance e phahameng ea Khaello ea Tefo ($ Limilione tse likete 15), ts'ebeletso ea mokoloto, le phokotseho e kholo ea Pakistan Rupee.
Ha re tsoela pele, taba e amehang e boetse e bonahala ka ho hloka leano le momahaneng la nako e telele la lichelete. Mohlala, leano la lekhetho la Pakistan le fetoha ka mor'a likhoeli tse ling le tse ling tse 2-3 le balaoli ba lekhetho ba sa sebetseng hantle, e leng taba ea hore baahi ba bangata ba naha ba ntse ba sa lefe lekhetho.
Ho feta moo, naha e batla e koaletsoe ka ntle ho mebaraka e ikemetseng ka lebaka la keketseho e kholo ea 16% lipakeng tsa PKR ea boleng bo tlase le Dollar. Sena se ile sa etsa hore ho be le matsete a potefolio a tsoang kantle a batlang a se na thuso, li-FDI, le mehloli e meng ea phano ea lichelete tsa kantle.
Hoa thahasellisa hore ebe naha e se e fetohile naha e rekoang lijo tse tsoang linaheng tse ling, ho akarelletsa le koro, tee le tsoekere.
Ho sa le joalo, tlhaselo ea Russia ea Ukraine e fetohile letsoai le hlabang leqeba bakeng sa Pakistan. Tlhaselo ena e bakile ho phahama ha litheko tsa mafura le thepa lefatšeng ka bophara. Ho bolela hore hona joale Pakistan e tlameha ho lefa ho feta ho reka palo e lekanang ea mafura kapa thepa e tsoang linaheng tse ling.
'Me joalo ka ha lipolotiki tsa Pakistan li ntse li ikamahanya le limpho tsa mahala le lithuso, mmuso ha o so ka o eketsa litheko ka mor'a moo, e leng se ileng sa baka moroalo o mong ho letlotlo la naha.
Leha ho le joalo, ka tumello ea IMF ea kalimo, Pakistan e amohetse maemo a mang 'me ea fokotsa lithuso haholo. Leha ho le joalo, mmuso o tlameha ho phethahatsa maemo a mangata ho amohela karolo e 'ngoe ea sephutheloana.
Ho Eng Pele?
Joale potso ke hore na hantle-ntle ho etsahala eng ka Pakistan?
Joalokaha setsebi sa moruo sa Pakistani Atif Mian se boletse, naha e ntša kholo ea eona ka ho nka mekoloto e meholo. Kahoo, mohlala, Pakistan e ile ea abela morero oa eona oa meralo ho Chaena tlasa China Pakistan Economic Corridor (CPEC) ka ho nka sekoloto ho eona. Hona joale khetho e ho Machaena, 'me ha chelete eohle e khutlela Chaena, ha e siee sebaka sa kholo ea ho eketseha. E fapane le seo re se bitsang trickle-down economics .
Ke ka hona moifo oa kholo o fetohileng diabolosi mathateng a Pakistan.
Ho feta moo, ho se tsitse ha Lipolotiki tsa Pakistani ho tlameha ho hlokomeloa ho paka nako ea botsitso. Bo-ralipolotiki ba tlameha ho suthela hole le bolokolohi le lipolotiki tsa bolumeli 'me ba tsepamise maikutlo ho noeng lipilisi tse babang ho batla ho imoloha hang-hang.
Joalokaha litsebi tse ngata tsa moruo le baetsi ba melao-motheo ba bontšitse, phetoho e tla ba bohloko.
Joale na re ka re ho hloka botsitso lipolotiking ho bakile boemo ba hona joale ba Pakistan?
Ha re utlwisise sena; bothata ba moruo bo bakiloe ka lebaka la ho fihla sehlohlolong sa letoto la liketsahalo tse malimabe tse phatlalalitsoeng ka nako e telele 'me li amana ka ho toba kapa ka tsela e sa tobang le khoele e le 'ngoe ea ho se tsitse ha Lipolotiki le ho hloka bokhoni.
Mona ho hloka botsitso ha lipolotiki ha ho felle feela mebusong, empa mekhatlo eohle ea lipolotiki, ho kopanyelletsa le ea ka ho sa feleng, e fihlile sehlohlolong sa seo re se bonang kajeno.
Maikutlo mona ke hore Mekhatlo ea Extractive ea lipolotiki le moruo ke eona khubu ea ho se etse naha efe kapa efe. Lentsoe lena le hlalositsoe ka botlalo bukeng ea “Why Nations Fail?” e fanang ka pale e tebileng ea nalane ea hore na linaha tse ling li hlahile le ho hloleha joang.
Ha re sheba Pakistan, re re mebuso e ikarabella e ke ke ea nkoa e le motheo oa khang ea hore ho hloka botsitso lipolotiking ke lona lebaka le ka sehloohong la mathata a moruo. Bobolu le ho hloka tsebo tse teng litsing tsohle li jele metheo ea naha.
Leha IMF e phatlalalitse sephutheloana sa bo14 sa Pakistan sa $ Limilione tse likete 1.1 ho $4 bilione, lintlha tsa motheo tsa puso li ntse li sa tšehetse liphetoho tse kholo tsa moruo le tokiso.
Kalimo ea IMF le eona e tla le maemo. E kopile mmuso ho nyolla litheko tsa mafura le ho fokotsa lithuso ho ntlafatsa lichelete tsa bona tsa mmuso, e leng se etsang hore mmuso o tobane le khalefo ea baahi. Sena se tla ama baahi ba seng ba hlasetsoe ke likhohola tse sa khaotseng.
Pakistan ha e na likhetho tse ngata kaha lilekane tsa eona tsa setso, ho kenyeletsoa Saudi Arabia, UAE, le China, ha li boemong ba ho eketsa tšehetso ea lichelete.
Ka hona, e tla ba qeto e boima bakeng sa mmuso. Leha tekanyetso ea morao tjena e khaolitse lithuso tsa khase le mafura, ho na le ho hongata ho lokelang ho etsoa.
Haeba Pakistan e batla ho bona ntho e bonahalang, boemong boo, sesole sa eona ha sea lokela ho khelosa lithuso le thuso ea kantle ho morero oa bona. Ho feta moo, kaha ke naha e tletseng bobolu haholo, ho tlameha ho netefatsoe ponaletso e le ho fana ka kabo e lekanang ea lithuso le maano naheng ka bophara.
Hajoale, ho totobetseng ke hore maemo a Pakistan a tla lula a ntse a fetoha, mohlomong a mpefala le ho feta. Inflation e tla fihla boemong bo bocha, kaha IMF e tla etsa bonnete ba hore ba boholong ba phethahatsa maemo.
Koluoa leha e le efe ea tlhaho e ka fetolang ponahalo ea naha ho tloha sathelaete e tla ba le liphello tsa nako e telele. Ka 33 batho ba limilione, ho kenyeletsoa bana ba limilione tse 16, ho pholletsa le litereke tse 118 tse anngoeng ke likhohola tse ntseng li tsoela pele, lipalo ha ho moo li tla emisa kapele, 'me ho lokisa tšenyo ho tla nka chelete e ngata le nako.
Kaha likhohola li amme libaka tse futsanehileng ka ho fetisisa tsa Pakistan, ho na le monyetla o moholo oa ho phahama ha liketso tsa bokhukhuni le lihlopha tsa batho ba ikarotseng.
Bakeng sa sesole, ka December 2022, boetapele ba sesole bo ikemiselitse ho fetoha. Leha ho le joalo, kaha sesole se tiisitse matla a sona lekaleng le leng le le leng, ha ho moo se tla fa boetapele ba demokrasi sebaka.
Ka palo e kholo ea baahi ba limilione tse 220, ntho ea bohlokoa eo re lokelang ho e ela hloko ke hore naha e kholo joalo ka Pakistan, kapa Russia, e tlisa karolo e kholo moruong oa lefatše. Ke ka hona boetapele ba Global bo ke keng ba iphapanyetsa tlou ka phaposing.
Eseng lekhetlong lena!
Ha inflation e fihla ho feta 300% Pakistan e aparetsoeng ke likhohola, naha e na le tsela e telele e lokelang ho etsoa.
Mathata a moruo a Pakistan ha a lekane le a Sri Lanka. Lebaka ke hore ha naha e nang le baahi ba bangata, e lintšing tsa ho oa, e e-na le libetsa tsa nyutlelie ’me e le pōpelo ea bokhukhuni, linaha tsa boahelani le lefatše ka kakaretso li ke ke tsa iphapanyetsa boteng ba eona bo ntseng bo shoa.
Leave a Reply