Nog niet zo lang geleden was Zimbabwe om de verkeerde redenen in het nieuws. Politieke instabiliteit, een door de staat gesteunde klassenstrijd langs raciale lijnen en hyperinflatie waren allemaal de ingrediënten van een land in wanorde.
Fast-forward naar het heden en het beeld is volledig tegenovergesteld. Er is politieke stabiliteit in het land met de terugkeer van de representatieve democratie, de samenleving is minder verdeeld dan op haar hoogtepunt en de economie is hersteld.
Hoewel politiek en sociologie niet onze taken zijn, is het interessant dat na een jaarlijkse inflatie van meer dan 800% in 2020, het land werd zojuist geprezen door de Wereldbank voor een sterk herstel van de fundamentele economische fundamenten.
Om erachter te komen hoe Zimbabwe dit heeft bereikt, duiken we diep in alles wat met macro-economie te maken heeft in een poging meer te leren.
1. De verloren jaren - 1997-2009
1.1 Bescheiden begin
– Zimbabwe – BBP-groeitrend
Zimbabwe, voorheen Rhodesië, is een geheel door land omgeven land in Zuid-Afrika dat in 1980 de heerschappij van de meerderheid bereikte na een lange burgeroorlog tussen de heersende blanke minderheid en de overwegend zwarte inheemse bevolking.
De Lancaster House-overeenkomst, die een einde maakte aan de oorlog, droeg de macht over aan de heerschappij van de zwarte meerderheid met behoud van de rechten op vrijheid van de blanke landeigenaren die, als generatiegenoten, zichzelf als Afrikanen identificeerden en ervoor kozen om niet terug te keren naar Groot-Brittannië.
Gedurende de volgende 17 jaar genoot het land een relatieve stabiliteit vanuit politiek en sociaal perspectief, hoewel de cycli van economische hoogconjunctuur en bust aanhielden, wat gebruikelijk is voor ontwikkelingslanden die sterk afhankelijk zijn van primaire goederen. Zo dicteerden de internationale prijzen van mineralen en gewassen de relatieve economische prestaties van het land of de terugkerende droogte die de voedselproductie ernstig zou belemmeren.
1.2. Zwart november 1997
In november 1997, na een ernstige beurs crash, sloeg de zwakke economische voetafdruk over in massale burgerlijke onrust. De veteranen van de burgeroorlog in het land waren de belangrijkste tegenstanders van de strijd tegen ernstige economische tegenspoed.
Het is belangrijk om hier te vermelden dat de toenmalige president, de heer Robert Mugabe, tegen die tijd al 17 jaar aan de macht was. Als de formele rebellenleider die op het slagveld had gevochten en de politieke regeling had bereikt die leidde tot een meerderheidsregering, was hij een alom gerespecteerd figuur.
Onder zijn leiding hadden de oorlogsveteranen de wapens opgegeven en er werd een aanzienlijke inspanning geleverd om hen te reïntegreren in het economische apparaat, maar met beperkt succes gezien de middelen van het land.
Het was toen vanuit een zwakke positie en een waargenomen dreiging vanuit zijn eigen machtsbasis dat president Mugabe een economisch bijstandsprogramma om de oorlogsveteranen te sussen. Het enige probleem was dat het programma 3% van het BBP zou kosten in de vorm van een eenmalige bonus!
1.3 Lastige 98 & 99
Het land had niet het geld voor de bonusbetaling. Die probeerden ze eerst te verhogen via een heffing waar het bedrijfsleven fel tegen was.
Vervolgens begonnen ze te lenen, wat de Zimbabwaanse dollar onder druk zette. De financiën van het land raakten uitgeput toen het in 1998 deelnam aan een campagne van meerdere landen voor de tweede Congolese oorlog. 1999 bracht droogte en officiële wanbetalingen op staatsschuldverplichtingen.
1.4. landhervorming
Terwijl de economische ineenstorting afnam en een enorme politieke omwenteling suggereerde, leidde de regering de aandacht van de massa af door een landhervormingswet te initiëren, waarbij het land dat in het bezit was van blanke kolonisten zou worden herverdeeld aan zwarte boeren. Massale onrust volgde, met blanke kolonisten die het land ontvluchtten en internationale veroordeling die leidde tot sancties tegen het land zelf.
De impact op de economie was verwoestend, aangezien sancties het vooruitzicht op buitenlandse directe investeringen opdroogden. Aan de andere kant kelderde de landbouwproductie omdat zwarte boeren niet over de middelen of expertise beschikten om grootschalige gemechaniseerde landbouw te bedrijven en in plaats daarvan hun toevlucht namen tot zelfvoorzienende landbouw met een laag rendement.
Dit komt omdat de meeste landen met geweld waren ingenomen en de nieuwe zwarte "eigenaren" niet over de juiste documentatie beschikten om te benaderen banken voor werkkapitaal.
1.5. Hyperinflatie
De daling van de economische output als gevolg van sancties en de impact van de gewelddadige landhervorming eisten een verdere tol van de overheidsfinanciën. De regering nam haar toevlucht tot het lenen van wat ze kon, maar drukte grotendeels geld.
De impact was dat het land van 2004 tot 2009 gevangen zat in een diepe hyperinflatoire spiraal met volgens sommige schattingen een inflatie van 6,600%. De Zimbabwaanse dollar verloor alle geloofwaardigheid en de regering nam haar toevlucht tot prijscontroles. Dit verergerde het probleem alleen maar toen de bevolking haar toevlucht nam tot de informele economie.
2. Het decennium van dollarisering
2.1. Eerste stappen
In 2009 kwamen de drie politieke partijen in het parlement overeen een regering van nationale eenheid op te richten om pijnlijke economische hervormingen door te voeren, terwijl ze hoopten dat politieke eenheid en stabiliteit de ideale omgeving zullen scheppen om de economie te helpen herstellen.
De eerste stap die de nieuwe regering zette was in februari 2009 toen ze transacties in vreemde valuta in de binnenlandse economie legaliseerde. Het gevolg was dat in april 2009 de Zimbabwaanse dollar alle geloofwaardigheid had verloren en volledig werd opgeschort. De US$ werd de officiële munteenheid voor overheidstransacties.
2.2 Initiële impact
De impact van deze verhuizing was buitengewoon positief. De inflatie keerde om, het banksysteem stabiliseerde en de economische groei begon. Er waren echter ook negatieve gevolgen:
- De mensen bleven de banken wantrouwen en hielden hun kapitaal in de informele economie, die de overheidsfinanciën onder druk bleef zetten, waardoor de regering in een pay-as-you-go-situatie werd gedwongen.
- Dit had de extra impact van extreem hoge rentetarieven, omdat banken niet over het kapitaal beschikten om te lenen en de wielen van de economie te helpen karnen.
- Hoewel de US$ fungeerde als officiële munteenheid, voldeed het niet aan alle vereisten die een monetair systeem nodig heeft. De belangrijkste onder deze kwesties was munten of het probleem van kleine coupures. Bij gebrek aan kleingeld werd de bevolking gedwongen om Zuid-Afrikaanse randmunten te adopteren. Rapporten suggereren ook ruilende condooms, mobiele zendtijd en snoep.
- Het land exporteerde niet bepaald genoeg om een gestage stroom dollars binnen te laten komen om de groei te verklaren. Vandaar dat de bevolking, op onofficiële basis, transacties begon te doen in andere valuta's, wat aanleiding gaf tot valsemunterij.
2.3. Meer van dezelfde fouten
Na verkiezingen in 2013, ontsierd door beschuldigingen van wijdverbreide manipulatie, won de partij van de heer Robert Mugabe een duidelijke meerderheid en werd hij tot president gekozen. Helaas gingen dezelfde fouten verder met:
- Een versneld beleid ten aanzien van de inburgering van de economie waarbij alle bedrijven voor minimaal 51% in handen van zwarten moesten zijn, wat de onzekerheid vergroot en investeringen afschrikt;
- Verdubbeling van de ambtenarij om banen te scheppen in een omgeving waar de staatskas zo'n verplichting niet toestond. Het eindresultaat was dat een paar jaar later de omvang van de ambtenarij fors moest worden ingeperkt.
- Verschillende pogingen om de Zimbabwaanse dollar opnieuw in te voeren zonder noodzakelijke vertrouwenwekkende maatregelen. Het resultaat is meer onzekerheid en een grote zwarte economie, met het voortdurende gebruik van de US$ als officiële munteenheid.
2.4. Chinese ouvertures
Niet alles was verloren in deze tijd. De regering van Mugabe, onder voortdurende druk van Amerikaanse sancties, zocht elders naar economische steun en slaagde daar tot op zekere hoogte in.
Dit kwam voornamelijk van Chinese investeringen in Zimbabwe's mineralen, landbouw- en toerisme sectoren. De resultaten zijn bemoedigend, waarbij alle 3 de sectoren een verbetering lieten zien.
Dit zijn echter over het algemeen marginale verbeteringen van een verder groot probleem. Dit heeft in feite geleid tot de vrees dat het land in feite een Chinese kolonie zal worden.
3. Een sprankje hoop
3.1. Een scherp economisch herstel
Nu de wereld als geheel op slot zit, heeft de Zimbabwaanse economie acuut geleden onder de pandemie van het coronavirus. Gezien zijn positionering als producent van primaire goederen, zag het land echter onmiddellijk een fortuin stijgen.
Volgens de Wereldbank, groeide de economie in 5.8 met 2021%, na een krimp van 6.2% in 2020. De aangevoerde redenen zijn interessant om te lezen:
- De bbp-groei werd geleid door een herstel in de landbouw- en industriesectoren. We weten dat de landhervorming en de verlammende sancties beide sectoren hebben verwoest. Hier was hulp van de Chinezen gezocht voor herstel, wat werd geholpen door enorme oogsten.
- Een vertraging van de inflatie als gevolg van een krap monetair beleid. Hoge rentetarieven en beleidsmaatregelen hielpen de inflatie terug te dringen van 838% in 2020 tot 60% in 2021.
- Tegelijkertijd probeerde de regering binnen haar mogelijkheden te leven door een verantwoord fiscaal beleid te voeren. Geen van de excessen uit het verleden werd betutteld, met ontwikkelingsuitgaven die werden geëvenaard door financiering.
- Hogere exporten en overmakingen van werknemers hielpen de betalingsbalanspositie. Hier zijn over het algemeen twee krachten in het spel. Ten eerste, in de onmiddellijke nasleep van de COVID-19-crisis, toen de wereldproductie weer online kwam, was er een grote vraag naar primaire goederen, met name mineralen. Dit hielp de Zimbabwaanse economie toen de vraag en de prijzen stegen. Ten tweede werden buitenlandse werknemers vanwege de lockdowns ontslagen en kozen ze ervoor om naar huis terug te keren, dus de overmakingsvolumes waren hoger.
- Adequate niveaus van vaccinatie tegen het coronavirus zorgden ervoor dat de economie kon functioneren zonder dat verstoringen door lockdowns nodig waren. Nogmaals, de Chinezen waren hier enorm behulpzaam en genereus.
3.2. Lessen
Doorheen haar geschiedenis lijkt de heersende elite van Zimbabwe het conventionele denken te hebben uitgedaagd. Dit is ingegeven door de wens van de machthebbers om hun heerschappij te verlengen ten koste van het grotere welzijn van de bevolking. Het ergste is dat de revolutionaire mentaliteit die in de jaren zeventig bestond, nog steeds wordt misbruikt met drastische gevolgen.
Neem bijvoorbeeld de bonus van 1997 voor oorlogsveteranen. In plaats van voor hun eisen te zijn bezweken, zou het verstandig zijn geweest om nieuwe verkiezingen uit te schrijven voor dit soort kwesties als onderdeel van een breder politiek discours.
Hetzelfde geldt voor de onverstandige en slecht uitgevoerde landhervorming. Een veel beter idee zou zijn geweest om coöperaties op te richten die mede-eigendom van grond zouden hebben aangemoedigd, terwijl de geavanceerde gemechaniseerde landbouwmethoden zouden blijven bestaan.
Evenzo werd het internationale isolement door de regering verwelkomd alsof het een eremedaille was. De realiteit is dat als de Chinezen er niet waren geweest, ze zouden zijn uiteengevallen in een nog bloediger burgeroorlog.
Nogmaals, de opdracht van dit bericht is geen politiek commentaar. Maar de stelling dat de economische besluitvorming niet door de politiek mag worden beïnvloed, is niet terughoudend. Een gedegen besluitvorming doordrenkt van economische theorie heeft in Zimbabwe in slechts een jaar tijd zijn vruchten afgeworpen. Dit is een ernstige aanklacht tegen degenen die eerder de economie leidden.
3.3. De toekomst
Hoewel het nieuws uit Zimbabwe de laatste tijd positief is, blijven er ernstige risico's bestaan. Als de lage basiseffecten verdwijnen, zal de bbp-groei de komende jaren steevast vertragen.
Tegelijkertijd zullen de huidige supercyclus van grondstoffen en de daaruit voortvloeiende economische vertraging opnieuw een impact hebben op de vraag naar de export van het land en het toch al broze herstel onder druk zetten. Het land blijft afhankelijk van de Chinezen als belangrijkste handels- en investeringspartner, en aan zijn internationale isolement komt geen einde.
– Laatste inflatiecijfers – Reserve Bank of Zimbabwe
Wat nodig is, is dat Zimbabwe ervoor zorgt dat ze de fouten uit het verleden niet blijven herhalen.
Tot op heden is er geen terugkeer naar een nationale valuta geweest vanwege het opperste vertrouwenstekort.
Dit vertrouwen moet weer verdiend worden. Anders zal de door de mens veroorzaakte economische ramp voortduren.
Laat een reactie achter